การพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ...

โดย นายเกียรติพิบูล แสงสี

นักวิเคราะห์นโยบายและแผนชำนาญการพิเศษ
กองส่งเสริมความร่วมมือและขับเคลื่อนการจัดการที่ดิน
กลุ่มงานขับเคลื่อนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน

การจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนตามนโยบายรัฐบาล ภายใต้คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) เป็นการดำเนินการตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม 2558 อนุมัติหลักการการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนในลักษณะแปลงรวม โดยไม่ให้กรรมสิทธิ์แต่อนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดินของรัฐเป็นกลุ่มหรือชุมชนตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติกำหนด ในรูปแบบสหกรณ์ หรือรูปแบบอื่นที่เหมาะสม1 โดยการขับเคลื่อนนโยบายและแก้ไขปัญหาการจัดที่ดินและการกระจายการถือครองที่ดินของประเทศ มีกระบวนการดำเนินงานสำคัญ ประกอบด้วย (1) การกำหนดพื้นที่ในการจัดที่ดินทำกินหรือที่อยู่อาศัยให้แก่ผู้ยากไร้ในลักษณะแปลงรวม ดำเนินการโดยคณะอนุกรรมการจัดหาที่ดิน (2) การจัดคนเข้าอยู่อาศัยและใช้ประโยชน์ตามหลักเกณฑ์ของ คทช. ดำเนินการโดยคณะอนุกรรมการจัดที่ดิน และ (3) การขับเคลื่อนการพัฒนาสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น การส่งเสริมอาชีพและการจัดตั้งกลุ่มสหกรณ์ ดำเนินการโดยคณะอนุกรรมการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาด ผลการจัดที่ดินทำกินให้แก่ประชาชนตามนโยบายรัฐบาลดังกล่าว ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 – 2566 มีพื้นที่เป้าหมายจำนวนทั้งสิ้น 1,582 พื้นที่ จำนวน 71 จังหวัด เนื้อที่ประมาณ 5,888,734 – 3 – 80.31 ไร่ คาดว่าราษฎรที่จะได้รับการจัดที่ดินมีประมาณ 500,000 ราย ภายหลังการอนุญาตและจัดประชาชนเข้าทำประโยชน์ในพื้นที่แล้ว สำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (สคทช.) ร่วมกับคณะอนุกรรมการส่งเสริมอาชีพและการตลาด ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพให้กับประชาชนในพื้นที่ โดยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 – 2566 ดำเนินการแล้ว จำนวนทั้งสิ้น 293 พื้นที่ ใน 65 จังหวัด ภายใต้กรอบการดำเนินงาน 6 ด้าน ประกอบด้วย (1) ด้านการพัฒนาที่ดินและการใช้ประโยชน์ที่ดินบนพื้นฐานข้อมูล Zoning (2) ด้านการพัฒนาแหล่งน้ำและการพัฒนาปัจจัยพื้นฐาน (3) ด้านการส่งเสริมและพัฒนาอาชีพ การจัดทำเมนูอาชีพบูรณาการ (4) ด้านการส่งเสริมการรวมกลุ่ม (5) ด้านการสนับสนุนเข้าถึงแหล่งทุน และ (6) ด้านการส่งเสริมและจัดทำบัญชีครัวเรือน ทั้งนี้ การพัฒนาสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. จำเป็นต้องมีการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคที่มีความหลากหลายของโครงสร้างพื้นฐาน อาทิเช่น การพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการอยู่อาศัย การพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร การสร้างเส้นทางคมนาคมภายในพื้นที่และเชื่อมต่อกับเส้นทางคมนาคมภายนอก และการพัฒนาระบบไฟฟ้า เป็นต้น

ภาพที่ 1 : สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานตามการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนตามนโยบายรัฐบาล
(แหล่งน้ำในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ จังหวัดเชียงราย)
ภาพที่ 2 : สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานตามการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนตามนโยบายรัฐบาล
(ระบบไฟฟ้าในพื้นที่ปฏิรูปที่ดินแปลงบ้านกอก จังหวัดนครราชสีมา)

ดังนั้น สคทช. จึงมีการเร่งรัดการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน โดยได้ดำเนินการจัดทำบันทึกข้อตกลงความร่วมมือโครงการบูรณาการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. เมื่อวันที่ 2 กันยายน 2565 ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จำนวน 21 หน่วยงาน แบ่งเป็น (1) หน่วยงานเจ้าของพื้นที่ ได้แก่ กรมป่าไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กรมธนารักษ์ กรมที่ดิน กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง สำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม กรมพัฒนาที่ดิน กรมส่งเสริมสหกรณ์ และกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ และ (2) หน่วยงานร่วมพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ได้แก่ กรมทรัพยากรน้ำ กรมทรัพยากรน้ำบาดาล กรมชลประทาน กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กรมโยธาธิการและผังเมือง กรมพัฒนาชุมชน การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค การประปาส่วนภูมิภาค กรมทางหลวงชนบท สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) และกรมพัฒนาพลังงานทดแทน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน ในการกำหนดพื้นที่เป้าหมาย สนับสนุนข้อมูลบูรณาการ วางแผน พัฒนาพื้นที่ พัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. มุ่งหวังให้เป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนาสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานในพื้นที่ คทช. โดยเชื่อมั่นว่าหากพื้นที่ คทช. ได้รับการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น ให้สามารถเข้าถึงสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐาน แหล่งน้ำ การชลประทาน ระบบไฟฟ้า เส้นทางคมนาคม รวมถึงโครงสร้างขั้นพื้นฐานอื่น ๆ ตามนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน เพื่อสนับสนุนให้ประชาชนที่ได้รับการจัดที่ดินมีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีรายได้ที่มั่นคง

ภาพที่ 3 : หน่วยงานภายใต้บันทึกข้อตกลงความร่วมมือโครงการบูรณาการพัฒนาระบบสาธารณูปโภค
และโครงสร้างพื้นที่ฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช.
ภาพที่ 4 : สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานตามการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนตามนโยบายรัฐบาล
(ถนนเพื่อการเกษตร ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ จังหวัดนครสวรรค์)
ภาพที่ 5 : สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานตามการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนตามนโยบายรัฐบาล
(ถนนเพื่อการอยู่อาศัย ในพื้นที่ป่าชายเลน จังหวัดตรัง)

นอกจากนี้ เพื่อให้การพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. สามารถดำเนินการพัฒนาได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ครอบคลุมทั่วประเทศ สคทช. จึงร่วมกับกรมส่งเสริมสหกรณ์ ในฐานะฝ่ายเลขานุการคณะอนุกรรมการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาดจัดประชุมหารือขับเคลื่อนการดำเนินงานการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นภายใต้คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ครั้งที่ 1/2566 เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 25662 เพื่อกำหนดแนวทางการดำเนินงานพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นและการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาดให้เกิดผลเป็นรูปธรรม ซึ่งที่ประชุมได้มีมติเห็นชอบให้มีการจัดตั้งคณะทำงานภายใต้คณะอนุกรรมการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาด จำนวน 2 ชุด เพื่อเป็นกลไกการขับเคลื่อน ได้แก่

  1. คณะทำงานขับเคลื่อนการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. เพื่อร่วมกันจัดทำแผนและงบประมาณพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ดำเนินการตามแผนงานที่วางไว้ รวมทั้งติดตาม ประเมินผล และรายงานผลการดำเนินงานให้คณะอนุกรรมการ ส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาดรับทราบ โดยมีผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ หรือรองผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติที่ได้รับมอบหมาย เป็นประธานคณะทำงาน และผู้แทนหน่วยงาน จำนวน 24 หน่วยงาน เป็นคณะทำงาน
  2. คณะทำงานขับเคลื่อนการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาด ในพื้นที่ คทช. เพื่อจัดทำแผนและงบประมาณในการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาด และดำเนินการตามแผนงานที่วางไว้ รวมทั้งติดตามประเมินผล และรายงานผลการดำเนินงานให้คณะอนุกรรมการส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาดทราบ โดยมีผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ หรือรองผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการ นโยบายที่ดินแห่งชาติ เป็นประธานคณะทำงาน และผู้แทนหน่วยงาน จำนวน 21 หน่วยงาน เป็นคณะทำงาน

แนวทางการพัฒนาระบบสาธารณูโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. มีขั้นตอนการดำเนินงาน ดังนี้

  1. สคทช. ประสานขอข้อมูลเกี่ยวกับสภาพพื้นที่แปลง คทช. ที่ได้รับการจัดสรรและอนุญาตให้ประชาชนเข้าทำประโยชน์และอยู่อาศัยเป็นรายจังหวัด และข้อมูลผลการสำรวจความต้องการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น จากสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด (ทสจ.) ในฐานะฝ่ายเลขานุการคณะอนุกรรมการนโยบายที่ดินจังหวัด (คทช.จังหวัด) เพื่อใช้ในการวางแผนการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช.
  2. สคทช. และสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด (ทสจ.) ในฐานะฝ่ายเลขานุการคณะอนุกรรมการนโยบายที่ดินจังหวัด (คทช.จังหวัด) ร่วมกับหน่วยงานภายใต้บันทึกข้อตกลงความร่วมมือโครงการบูรณาการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ทั้ง 21 หน่วยงาน ดำเนินการประชุมวางแผน และติดตามการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคในพื้นที่ คทช.
  3. สคทช. เป็นหน่วยงานหลักในการประสานการประชุมเพี่อกำหนดแนวทางการจัดทำแผนและงบประมาณการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. โดยเชิญคณะทำงานขับเคลื่อนการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. คณะอนุกรรมการนโยบายที่ดินจังหวัด (คทช.จังหวัด) และหน่วยงานภายใต้บันทึกข้อตกลงความร่วมมือโครงการบูรณาการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ทั้ง 21 หน่วยงาน เพื่อกำหนดรายละเอียดโครงการและกิจกรรมการจัดทำแผนและงบประมาณเพื่อการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ของแต่ละจังหวัดทั่วประเทศ ทั้งนี้ พื้นที่ คทช. ที่ได้รับความเห็นชอบจาก คทช.จังหวัด เรียบร้อยแล้ว สามารถดำเนินการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคในพื้นที่ คทช. ได้ทันทีเมื่อได้รับอนุญาตจากเจ้าของพื้นที่ให้ดำเนินโครงการพัฒนา โดยใช้งบประมาณจากหน่วยงานภายในจังหวัดดำเนินการ ซึ่งตัวอย่างรายละเอียดโครงการจัดตั้งงบประมาณภายใต้แผนการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. อาทิเช่น (1) การก่อสร้างหรือปรับปรุงถนนภายในพื้นที่ คทช. (2) การก่อสร้างที่อยู่อาศัย (3) ระบบไฟฟ้าภายในพื้นที่ คทช. (4) ระบบประปา (5) การพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรและระบบการกระจายน้ำเพื่อการเกษตร เป็นต้น เพื่อให้รับทราบแนวทางการจัดทำแผนและงบประมาณการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นตามรูปแบบที่กำหนด
  4. สคทช. ติดตามผลการดำเนินงานตามแผนพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. เพื่อรายงานผลการดำเนินงานตามขั้นตอนต่อไป

ประชาชนที่ได้รับการจัดที่ดินทำกินในพื้นที่ คทช. ได้รับการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นจากหน่วยงานภาครัฐตามแนวทางการพัฒนาระบบสาธารณูโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นในพื้นที่ คทช. ทำให้สามารถเข้าถึงการบริการระบบสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานที่ภาครัฐจัดสรรให้เกิดการพัฒนาส่งเสริมอาชีพ และการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างมีประสิทธิภาพ รวมทั้งการจัดตั้งเป็นกลุ่มสหกรณ์/ กลุ่มสถาบันเกษตรกร/วิสาหกิจชุมชน เพื่อเข้าถึงแหล่งเงินทุนจากสถาบันการเงินเพื่อการประกอบอาชีพ ซึ่งจะทำให้การบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศที่มีอยู่อย่างจำกัดมีประสิทธิภาพเกิดประโยชน์สูงสุดสมดุล เป็นธรรม และยั่งยืน แก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนและลดความเหลื่อมล้ำในสังคม ตลอดจนสามารถแก้ไขปัญหาการบุกรุกพื้นที่ป่าลงได้ โดยประชาชนร่วมกันอนุรักษ์พื้นที่ป่าไม้ตามเงื่อนไขการใช้ประโยชน์ที่ดิน เช่น ต้องไม่มีการเผา มีการปลูกต้นไม้ในพื้นที่ เป็นต้น

ภาพที่ 6 : การประกอบอาชีพของประชาชนในพื้นที่ปฏิรูปที่ดินแปลงบ้านกอก จังหวัดนครราชสีมา
เพื่อความเป็นอยู่และการสร้างรายได้ที่มั่นคง

1สำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ. (2566). การจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน ภายใต้คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ฉบับปรับปรุง ครั้งที่ 5, หน้า 19.

2รายงานการประชุมหารือขับเคลื่อนการดำเนินงานส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการตลาดรวมทั้งการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น ภายใต้คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ครั้งที่ 1/2566 เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2566, หน้า 8 - 20.


epetitions

complaint

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

Slide

รางวัล คนดีศรี สคทช. ประจำปี 2567

previous arrow
next arrow
Slide